Đối với các NĐT đã tham gia đầu tư cổ phiếu ai cũng từng nghe qua câu chuyện hệ thống KRX đã được kỳ vọng từ lâu. Khi hệ thống này đi vào hoạt động thị trường chứng khoán dự kiến sẽ có bước nhảy vọt về cơ sở hạ tầng để đáp ứng các sản phẩm mới ra đời trên thị trường. Vậy hệ thống KRX là gì? cách thức vận hành cũng như ưu và nhược điểm ra sao? Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu vấn đề này nhé.
Hệ thống KRX là gì?
KRX là tên của một hệ thống quản lý thông tin và điều hành hệ thống giao dịch diễn ra trên thị trường chứng khoán. Hệ thống này do Hàn Quốc chế tạo và phát triển, và được sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE) ký kết với sở giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KOSDAQ) để áp dụng tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
Trong năm 2012, 2 sở chứng khoán đã ký thỏa thuận để cùng triển khai gói thầu 04, mục đích sẽ trang bị hệ thống công nghệ hiện đại mới KRX cho TTCK Việt Nam. Theo dự kiến ban đầu hệ thống này sẽ được áp dụng hoạt động từ cuối 2023.
KRX chứng khoán sẽ đáp ứng các hoạt động nghiệp vụ trên thị trường chứng khoán gồm giao dịch, giám sát, lưu ký, bù trừ thanh toán cho VSD,... Hệ thống sẽ được tích hợp và hoàn thiện 1 cách đồng bộ gồm 2 trung tâm dữ liệu: trung tâm chính và trung tâm dự phòng (để đề phòng nếu có sự cố, thảm họa xảy ra).
Từ khi ra đời, thị trường chứng khoán Việt nam sử dụng hệ thống của Thái Lan từ những năm 2000. Với sự phát triển thần tốc của thị trường Việt Nam, hệ thống cũ này đã trở nên quá tải và gây ra nhiều lỗi, đã có những phiên phải ngừng giao dịch 23/1/2018 và 24/1/2018. Hoặc liên tục nghẽn lệnh vào cuối năm 2020 và đầu 2021 do có mức chịu tải tối đa 900,000 lệnh nhưng thanh khoản thị trường chứng khoán Việt Nam đã vượt hơn con số đó. Nhưng cũng rất kịp thời, vào giữa năm 2021, UBCK đã phối với hợp công ty FPT để đưa hệ thống của FPT nâng cấp từ hệ thống cũ của Thái Lan đi vào hoạt động. Hệ thống của FPT đã nâng số lệnh tiếp nhận lên 2-3 triệu lệnh mỗi ngày đã giải quyết vấn đề tắc nghẽn trên TTCK. Ngoài ra thời gian thanh toán khi mua cổ phiếu về từ T+3 đã được rút ngắn còn T+2.5.
Giao dịch chứng khoán KRX tới đây nếu được áp dụng chính thức, sẽ mở ra câu chuyện mới cho thị trường chứng khoán Việt nam với việc có nhiều tính năng mới, sản phẩm mới phát huy đầy đủ tiềm năng của chứng khoán Việt Nam, tạo cơ sở hạ tầng vững chắc tiến tới nâng hạng trong tương lai.
Cách thức vận hành của hệ thống KRX
Khi đi vào hoạt động, hệ thống KRX sẽ đóng vai trò là trung tâm điều hành các giao dịch mua bán diễn ra trên 2 sàn HNX và HOSE. Ngoài ra còn bổ sung tính năng quan trọng là giám sát các hoạt động của thị trường để nhận biết các vấn đề phát sinh để xử lý kịp thời. Trong lúc vận hành, KRX cũng hỗ trợ Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) trong các nghiệp vụ quan trọng gồm:
Đăng ký chứng khoán
Đây là việc quản lý và ghi nhận các thông tin quan trọng về tổ chức phát hành cũng như chứng khoán của tổ chức phát hành và người sở hữu chứng khoán trên hệ thống. Chứng khoán đăng ký sẽ có thể là các cổ phiếu của các doanh nghiệp được niêm yết trên sàn HOSE, HNX, UPCOM; hoặc các chứng chỉ quỹ như FUEVFVND, E1VFVND30,..., chứng quyền (CW); các trái phiếu chính phủ; trái phiếu doanh nghiệp được niêm yết trên hệ thống,...
Lưu ký chứng khoán
Đây là là hoạt động nhận ký gửi đồng thời ghi nhận quyền sở hữu chứng khoán của khách hàng trên hệ thống tài khoản lưu ký chứng khoán. Hệ thống sẽ giúp bảo quản an toàn, chuyển giao và ghi nhận chính xác các thông tin nhằm đảm bảo các quyền và lợi ích liên quan đến chứng khoán của người sở hữu.
Bù trừ và thanh toán
Đây là bước thực hiện cuối cùng để hoàn tất quá trình giao dịch chứng khoán của các chủ sở hữu trên thị trường.
Ưu và nhược điểm hệ thống giao dịch KRX
KRX chứng khoán là một hệ thống hiện đại và nhiều tính năng mới, bởi vậy sẽ có các ưu điểm vượt trội hơn hệ thống cũ mà Việt Nam đang sử dụng. Có thể kể tới các ưu điểm chính sau đây nếu hệ thống này chính thức được vận hành:
Tăng tính thanh khoản
KRX giúp cho thị trường tăng dần lượng thanh khoản thông qua 2 khả năng:
1. Giảm thời gian thanh toán mua cổ phiếu về tối đa T+0.
Hiện tại thị trường Việt Nam đang áp dụng t+2.5, tức là khi mua cổ phiếu tới chiều của ngày T+2 sau ngày mua (T0) , cổ phiếu mới về tài khoản để NĐT bán ra. Nếu KRX hoạt động, có thể dần giảm thời gian đợi cổ phiếu về (tùy thuộc vào việc cơ sở hạ tầng đáp ứng được). Tối đa hệ thống KRX có thể hỗ trợ là T0, tức là mua bán ngay trong ngày. Như vậy thanh khoản thị trường sẽ được tăng lên rất nhiều so với hiện tại. Từ đó các quyết định mua bán của NĐT cũng dễ dàng hơn tùy vào chiến thuật của bản thân.
2. Nghiệp vụ bán khống.
KRX cũng hỗ trợ việc bán khống, tức là NĐT có thể kiếm lợi nhuận khi dự đoán giá cổ phiếu giảm. Nếu dự đoán giá giảm, NĐT có thể bán khống cổ phiếu ở mức giá cao trong khi tài khoản không có cổ phiếu - có thể gọi là vay cổ phiếu để bán. Sau đó chờ khi giá cổ phiếu xuống thấp hơn NĐT mua lại cổ phiếu để trả “nợ” lại. Như vậy việc mua bán cổ phiếu trên thị trường sẽ diễn ra nhiều hơn và liên tục và tăng thanh khoản thị trường lên rất nhiều.
Giúp phân tán rủi ro
Thông qua việc bán khống NĐT có thể giảm rủi ro danh mục khi thị trường bất lợi bằng cách short cổ phiếu để bù đắp lợi nhuận khi dự đoán cổ phiếu giảm giá. Hiện tại nếu thị trường giảm điểm mạnh, NĐT có thể phân tán rủi ro bằng cách short hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Tuy nhiên khi KRX hoạt động có tính năng bán khống, bởi vậy NĐT có thể lựa chọn short bất kỳ cổ phiếu nào mà mình dự đoán sẽ giảm (có thể giảm mạnh hơn cả VN30) để phân tán rủi ro cho danh mục cổ phiếu sẵn có.
Thúc đẩy các sản phẩm mới
Với việc giao dịch T0 và bán khống, đây là điều kiện để hệ thống KRX có thể áp dụng các sản phẩm giao dịch mới giống các thị trường lớn như giao dịch theo thuật toán sẵn có. NĐT có thể tự lập trình thuật toán tạo ra các điều kiện giao dịch, nếu các điều kiện thỏa mãn tài khoản sẽ tự động mua bán theo cài đặt sẵn. Từ đó đa dạng các phương pháp kiếm lợi nhuận của NĐT hơn.
Hỗ trợ nâng hạng trong tương lai
Khi Việt Nam vận hành, hệ thống KRX sẽ có thể phát triển thêm cơ chế cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP). Đây là một điều kiện trong việc đánh giá nâng hạng thị trường chứng khoán của FTSE Russell. Ngoài ra việc cải thiện về thanh khoản và khả năng phân tán rủi ro sẽ giúp thị trường Việt Nam thu hút thêm nhiều NĐT nước ngoài, NĐT tổ chức tham gia đầu tư hơn.
Nhược điểm
Tuy nhiên khi có các ưu điểm trên, việc áp dụng hệ thống KRX ở Việt Nam cũng sẽ đem lại một số nhược điểm nhất định như sau:
Khiến NĐT rất dễ tốn chi phí giao dịch:
Việc giảm thời gian cổ phiếu về tài khoản sẽ khiến các NĐT dễ sa vào việc lướt sóng ngắn hạn, thậm chí lướt sóng siêu ngắn trong ngày thông qua việc mua và bán khống cổ phiếu liên tục. Điều này sẽ tốn rất nhiều phí giao dịch cho NĐT và thậm chí rủi ro sẽ tăng nếu NĐT không có kinh nghiệm và thua lỗ liên tục chỉ trong 1 ngày.
Tạo áp lực khi biên độ của thị trường tăng mạnh
Nếu hệ thống KRX áp dụng tối đa, NĐT có thể bán khống và giao dịch T0 nên khi có sóng tăng giảm sẽ rất mạnh, thậm chí chỉ trong vài phút mức độ tăng giảm giảm có thể lên tới giá trần giá sàn trong sợ bất ngờ của các NĐT không kịp trở tay. Biến động cổ phiếu sẽ mạnh cũng là con dao 2 lưỡi, có NĐT kiếm lời nhanh nhưng sẽ có NĐT mất tiền trong phút chốc. Nếu NĐT sử dụng margin tỷ lệ cao và quản trị rủi ro không tốt có thể dẫn tới việc chia đôi tài khoản nhanh chóng.
Kế hoạch triển khai KRX chứng khoán
Thông tin gần nhất về tiến độ của KRX, HOSE thông báo từ ngày 21/12 : trong 3 ngày 22/12,23/12 và 24/12 các công ty chứng khoán sẽ kiểm thử FAT là đợt kiểm thử cuối cùng của hệ thống KRX. Sau đó các công ty chứng khoán báo cáo kết quả kiểm thử và lỗi phát sinh cho HOSE vào 25/12.
Theo kế hoạch ban đầu vào ngày 25/12/2023, hệ thống KRX sẽ chính thức được đưa vào vận hành. Tuy nhiên hiện tại ngày 26/12, vẫn chưa có thông tin nào cập nhật về tiến độ và hệ thống KRX vẫn chưa được áp dụng. Nếu có thông tin mới, đầu tư số sẽ cập nhất sớm nhất cho bạn đọc trong thời gian tới.
Nhìn chung, hệ thống KRX là một hệ thống hiện đại với nhiều ưu điểm hấp dẫn. Khi hệ thống KRX được áp dụng dự kiến sẽ tạo ra 1 cú huých lớn cho tương lai của chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên có một số nhược điểm gây rủi ro cho NĐT cá nhân nên khi áp dụng sẽ cần thời gian để tất cả các NĐT trên thị trường làm quen trong quá trình tạo kế hoạch giao dịch.
