Ở bài viết cách Warrent tìm Doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh chúng ta đã hiểu sơ qua về cách Buffet tìm kiếm những doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh bền vững để đầu tư. Trong phần này chúng ta hãy tập trung đi sâu về những vấn đề các nhà đầu tư cần chú ý khi đọc báo cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Khi phân tích vào Báo cáo kết quả kinh doanh, điều quan trọng nhất là phải đào sâu vào trong từng khoản mục, từng thuyết minh để xác định chất lượng của lợi nhuận (quality of earnings) và những điều ẩn sau những con số. Nhà đầu tư nên nhớ: Buffett luôn ưu tiên sự ổn định qua các năm của các con số trong báo cáo tài chính.
Biên lợi nhuận gộp
Biên lợi nhuận tăng đều qua các năm là dấu hiệu của một doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh và bộ máy hoạt động kinh doanh hiệ quả.
Biên lợi nhuận gộp = lợi nhuận gộp (= tổng doanh thu – giá vốn hàng bán)/tổng doanh thu (hay doanh thu thuần)
Khi có biên lợi nhuận gộp cao doanh nghiệp có thể tăng giá mà không làm giảm cầu của khách hàng. Theo Buffett :
- Nếu Biên lợi nhuận gộp càng cao càng tốt, nếu lớn hơn 30%, doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh bền vững dài hạn.
- Nếu Biên lợi nhuận gộp từ 20-30%, doanh nghiệp hoạt động tốt, chấp nhận được.
- Nếu Biên lợi nhuận gộp nhỏ hơn 10%, khả năng cao doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh nào. Và sự cạnh tranh đến từ đối thủ khác có thể bào mòn biên lợi nhuận của doanh nghiệp
Tuy nhiên, trong nhiều ngành nghề, biên lợi nhuận gộp có thể là rất nhỏ, khi đó, bạn hãy luôn nhớ rằng ổn định của biên lợi nhuận và biên lợi nhuận cao nhất trong ngành là một yếu tố mà bạn cần tìm ở doanh nghiệp.
Chi phí bán hàng và Chi phí quản lý doanh nghiệp
Buffett ưa thích sự ổn định của chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp trong nhiều năm. Một doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh sẽ có các chi phí này biến động rất nhiều hàng năm so với lợi nhuận gộp.
- Nếu tỷ lệ chi phí bán hàng, quản lý doanh nghiệp / lợi nhuận gộp nhỏ hơn 30%, đây là một doanh nghiệp tuyệt vời với khả năng quản lý chi phí tốt.
- Nếu tỷ lệ này cao hơn 70%, doanh nghiệp đang kinh doanh trong 1 ngành nghề rất cạnh tranh và gần như không có 1 lợi thế cạnh tranh gì đặc biệt.
- Một yếu tố cần để ý là, các DN nào có tỷ số chi phí này thấp dần, phần lớn đều có khả năng tăng giá bán trong ngành nghề hoạt động mà ít phụ thuộc vào việc đẩy mạnh chi phí bán hàng.
Chi phí nghiên cứu phát triển (R&D)
Trong báo cáo tài chính tại Việt Nam, chi phí R&D không được tách thành 1 khoản mục riêng. Nhưng có nhiều công ty niêm yết ở Mỹ có công bố chi phí R&D trong báo cáo kết quả kinh doanh.
Nếu lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp được tạo ra từ những bằng sáng chế hoặc lợi thế từ 1 công nghệ mới (như các doanh nghiệp liên quan tới công nghệ), đến 1 thời điểm nào đó lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ không còn nữa vì những phát minh sáng chế, hay công nghệ đó khi hết quyền bảo vệ trí tuệ sẽ bị sao chép rất nhanh.
Buffet thường đánh giá cao những doanh nghiệp có tỷ lệ R&D/doanh thu ở mức thấp tương đối so với các doanh nghiệp trong ngành nhưng luôn được duy trì ổn định.
Chi phí khấu hao
Một doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh bền vững thường có tỷ lệ khấu hao/lợi nhuận gộp thấp trong ngành.
Chi phí lãi vay
Một doanh nghiệp có tỷ lệ lãi vay cao khi so sánh với lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính (operating income, hay EBIT) sẽ có 2 tình huống:
- Doanh nghiệp ở trong 1 ngành nghề có sự cạnh tranh khốc liệt, đòi hỏi chi phí đầu tư xây dựng cơ bản (Capex) rất lớn hàng năm để duy trì vị thế cạnh tranh
- Doanh nghiệp có tình trạng kinh doanh rất tốt và đang sử dụng đòn bẩy nợ vay cho hoạt động thâu tóm mua lại.
Đối với Warren Buffett, một doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh thường có rất ít, hoặc không có lãi vay. Với Buffett nếu tỉ lệ chi phí lãi vay/lợi nhuận gộp càng thấp càng tốt, nếu tỉ lệ này dưới 10% là rất tốt.
Mặc dù lãi vay phải trả của từng doanh nghiệp sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng ngành nghề, tuy nhiên, trong bất kỳ ngành nghề nào, một doanh nghiệp có tỷ lệ lãi vay/EBIT thấp nhất luôn là 1 doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh nhất định.
Lợi nhuận ròng
Bạn cần phải đánh giá xu hướng ổn định và tăng trưởng đều đặn, đồng nhất của doanh nghiệp qua từng năm. Buffett cũng khuyên chúng ta nên loại bỏ thu nhập, chi phí từ hoạt động khác, lợi nhuận bất thường khi tính toán lợi nhuận ròng. Vì những khoản này không thể hiện gì về chất lượng của hoạt động kinh doanh cốt lõi của doanh nghiệp.
Buffet ưa thích các doanh nghiệp có lợi nhuận ròng có tốc độ tăng trưởng qua các năm, và các năm gần đây lợi nhuận không âm.
Ngoài ra, bạn cần chú ý xu hướng lợi nhuận ròng khác với xu hướng EPS vì doanh nghiệp có thể pha loãng cổ phiếu hoặc mua lại cổ phiếu quỹ. Và tất nhiên, xu hướng EPS được ưu tiên hơn xu hướng lợi nhuận ròng. Buffett cũng thích các doanh nghiệp có EPS tăng đều qua các năm.
Nếu doanh nghiệp có tỷ lệ lợi nhuận ròng/doanh thu (ROS) duy trì ở mức cao trên 20% trong nhiều năm đây là một dấu hiệu tích cực cho thấy doanh nghiệp đang được hưởng lợi từ 1 lợi thế cạnh tranh dài hạn nào đó. Nếu tỷ lệ này thấp hơn 10% khả năng cao doanh nghiệp đang trong ngành có tính cạnh tranh khá cao.
Sau bài này, mong các bạn đã hiểu được 1 trong nhưng cách đọc báo cáo kết quả kinh doanh của nhà đầu tư giá trị nổi tiếng Warren Buffett. Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu tiếp về cách đọc bảng cân đối kế toán của Buffett nhé.
