Giai đoạn cuối 2018 - đầu 2019 có một sự kiện khiến hầu hết nhà kinh tế và nhà đầu tư toàn cầu chú ý; đó là việc đường cong lãi suất của Mỹ đảo ngược lần đầu tiên kể từ khủng hoảng năm 2008. Vậy, việc đảo ngược đường cong lãi suất này có bản chất là gì, và tác động của nó ra sao? Đầu Tư Số xin gửi tới bài viết một số vấn đề nhà đầu tư cần chú ý khi tìm hiểu về đường cong lãi suất đảo ngược.
Khái niệm đường cong lãi suất đảo ngược
Đường cong lãi suất (Inverted Yield Curve) là đồ thị mô tả mối quan hệ giữa lãi suất và kỳ hạn của một công cụ nợ (cùng mức và chất lượng tín dụng). Đường cong lãi suất thường được tạo cho lãi suất trái phiếu chính phủ, do loại trái phiếu này có rủi ro thấp nhất và có nhiều kì hạn. Đường cong lãi suất có ba dạng:
Đường cong lãi suất bình thường
Lãi suất trái phiếu dài hạn cao hơn lãi suất trái phiếu ngắn hạn, đường cong lãi suất dạng này xuất hiện phổ biến nhất bởi thông thường các nhà đầu tư mong muốn lãi suất cao hơn ở các trái phiếu dài hạn do loại này rủi ro cao hơn so với trái phiếu ngắn hạn. Thông thường, trái phiếu kì hạn ngắn được coi là có rủi ro thấp hơn và do vậy có lợi suất thấp hơn so với trái phiếu kì hạn dài.
Đường cong lãi suất đảo ngược
Lãi suất trái phiếu ngắn hạn cao hơn lãi suất trái phiếu dài hạn. Trong trường hợp này nhà đầu tư cho rằng nền kinh tế trong tương lai gần sẽ gặp khó khăn nhưng vẫn hoạt động tốt trong dài hạn, trái phiếu kì hạn ngắn sẽ bị đánh giá là rủi ro hơn kì hạn dài. Vì vậy nhà đầu tư đòi hỏi trái phiếu kì hạn ngắn phải có mức lợi suất cao hơn.
Đường cong lãi suất phẳng
Lãi suất trái phiếu ngắn hạn bằng lãi suất trái phiếu dài hạn. Đây là dấu hiệu của việc chuyển đổi nền kinh tế. Đường cong lãi suất đảo ngược khá hiếm xuất hiện trong ba loại đường cong trên, nó được coi như yếu tố dự báo suy thoái của nền kinh tế.
Trong lịch sử, sự đảo ngược của đường cong lợi suất đã tiên đoán nhiều cuộc suy thoái của Mỹ. Do mối tương quan có tính lịch sử này, đường cong lợi suất thường được coi như một dự báo chính xác của các chu kỳ kinh tế nói chung và chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Một ví dụ gần đây là khi đường cong lợi suất kho bạc Mỹ đảo ngược vào cuối 2005, 2006 và một lần nữa vào 2007 trước khi thị trường chứng khoán Mỹ khủng hoảng. Gần đây đường cong này cũng đảo ngược vào tháng 12/2018.
Nguyên nhân đường cong lãi suất đảo ngược
Đường cong lãi suất đảo ngược, tức lãi suất trái phiếu kì hạn dài thấp hơn lãi suất kì hạn ngắn, điều này, như đã phân tích ở trên, nghĩa là phần lớn nhà đầu tư cho rằng việc đầu tư vào trái phiếu dài hạn sẽ tốt hơn là đầu tư vào trái phiếu ngắn hạn. Bởi giả sử đầu tư vào trái phiếu ngắn hạn, nhà đầu tư sẽ cần suy nghĩ tới việc làm sao để kiếm lời khi số tiền nhận về khi trái phiếu đáo hạn.
Về lý thuyết, việc nhà đầu tư không muốn cầm tiền để kinh doanh hay đầu tư cổ phiếu trong thời gian ngắn hạn tới chứng tỏ rằng nhà đầu tư không có niềm tin vào nền kinh tế trong tương lai gần hay khủng hoảng đang tới. Bởi nhà đầu tư không muốn tiền quay về mình khi trái phiếu ngắn hạn đáo hạn, nhà đầu tư sẽ tìm tới các trái phiếu dài hạn để phòng thủ.
Kết quả là nhu cầu trái phiếu dài hạn tăng lên, vì thế trái phiếu dài hạn không cần lợi suất cao để thu hút nhà đầu tư như trước nữa. Nhu cầu của trái phiếu ngắn hạn xuống thấp nên cần có lợi suất cao để thu hút tiền mua vào. Điều này làm lợi suất trái phiếu ngắn hạn tăng cao hơn lợi suất trái phiếu dài hạn và tạo nên đường cong lãi suất đảo ngược.
Đường cong lãi suất đảo ngược Mỹ ảnh hưởng tới Việt Nam như thế nào?
Việc đường cong lãi suất trái phiếu Mỹ xuất hiện gây ra không ít lo lắng cho giới đầu tư tại cả Mỹ và Việt Nam. Thực vậy, khi hiện tượng này xảy ra vào ngày 03/01/2019, thị trường Chứng khoán phố Wall đã chứng kiến một ngày đen tối khi các chỉ số chính bao gồm DJI, S&P 500 và NASDAQ đều mất tới gần 3% và ngày giao dịch tiếp theo VN Index cũng mất tới gần 15 điểm (tương ứng 1.5%). Tuy nhiên, đây cũng là điểm thấp nhất của thị trường trong 6 tháng. Vậy, phải hiểu thế nào cho đúng về đường cong lãi suất đảo ngược khi nó cảnh báo nền kinh tế sẽ kém khả quan trong ngắn hạn nhưng thị trường chứng khoán - cái gương phản chiếu nhanh của nền kinh tế lại phản ứng tích cực?
Thực tế việc lãi suất dài hạn cao hơn lãi suất ngắn hạn đúng như lý thuyết, phản ánh rằng nền kinh tế nội địa trở nên kém triển vọng trong tương lai gần, các doanh nghiệp nội địa gặp khó trong việc mở rộng sản xuất kinh doanh hay nâng cao năng suất lao động. Tuy nhiên, hầu hết nhà đầu tư bỏ qua điều quan trọng, đó là từ khoá “nội địa”. Kinh tế Mỹ sẽ gặp khó trong khoảng thời gian 2019-2020 khi gần như các động lực phát triển đều có xu hướng chững lại - xu hướng hợp lý đối với quốc gia đang trong trạng thái hưng thịnh. Các doanh nghiệp Mỹ sẽ đối mặt với sự khó khăn vì tốc độ phát triển quá nhanh của chính mình trong quá khứ.
Điều này, mặt khác sẽ mở ra cơ hội đối với các quốc gia đang phát triển, nền kinh tế còn nhiều tiềm năng. Nói cách khác, “Money never sleeps”, khi cung quá nhiều đẩy lãi suất bond dài hạn lên cao, tiền sẽ tự thoát khỏi kênh trú ẩn an toàn và tìm kiếm tới các thị trường triển vọng.
Trong bối cảnh hiện tại, Việt Nam trở thành một điểm đến hứa hẹn với dòng tiền từ các quốc gia như Mỹ, Nhật, hay Hàn Quốc khi nền kinh tế các nước này gần như đã đạt trạng thái “đỉnh” và up side cho các nhà đầu tư tìm kiếm trở nên khó khăn. Kiểm chứng cho điều này, Đầu Tư Số tin rằng 2019 sẽ là một năm mua ròng mạnh của nước ngoài đối với thị trường chứng khoán nói riêng và thặng dư FDI vào nước ta có lẽ sẽ một lần nữa phá vỡ kỉ lục năm 2018.
Thông qua bài viết trên đây, Đầu Tư Số mong muốn cung cấp lý thuyết căn bản về đường cong lãi suất đảo ngược, cũng như giải thích dưới góc nhìn của Đầu Tư Số về tác động của hiện tượng The US Inverted Bond Yield Curve này đối với nền kinh tế và triển vọng của thị trường Chứng khoán Việt Nam trong 2019. Chúc anh chị đầu tư thành công!
Ngoài ra tùy tình hình thị trường trong tuần chúng tôi sẽ có khuyến nghị bổ sung cụ thể. NĐT quan tâm tới các mã cổ phiếu khác hoặc muốn nhận được tư vấn cổ phiếu cũng có thể liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua thông tin dưới chữ ký để được hỗ trợ.
