Thặng dư (Surplus) là một khái niệm mô tả số lượng tài sản hoặc tài nguyên vượt quá phần được sử dụng hiệu quả. Khái niệm này thường thấy trong kiến thức về kinh tế. Hãy cùng Đầu Tư Số tìm hiểu kỹ hơn về khái niệm, đặc điểm, nguyên nhân và kết quả của Thặng dư trên thực tế qua bài viết sau đây.
Thặng dư và đặc điểm
Thặng dư trong tiếng Anh là Surplus, là khái niệm mô tả số lượng tài sản hoặc tài nguyên vượt quá phần được sử dụng hiệu quả. Khoản thặng dư có thể đề cập đến các hạng mục khác nhau, bao gồm thu nhập, lợi nhuận, vốn và hàng hóa.
Trong ngữ cảnh hàng tồn kho, thặng dư mô tả các sản phẩm vẫn còn tồn đọng trên các kệ hàng, và không được mua. Trong ngữ cảnh ngân sách, thặng dư xảy ra khi thu nhập kiếm được vượt quá chi phí phải trả. Thặng dư ngân sách cũng có thể đề cập đến chính phủ khi doanh thu thuế vẫn còn sau tất cả các chương trình tài trợ của chính phủ.
Ví dụ, một nhà sản xuất dự kiến quá mức nhu cầu trong tương lai cho một sản phẩm nhất định có thể tạo ra quá nhiều đơn vị sản phẩm chưa bán được, điều này gây ra thặng dư hàng hóa, ảnh hưởng đến tổn thất tài chính hàng quí hoặc hàng năm. Sự dư thừa của hàng hóa dễ hỏng như ngũ cốc có thể gây ra tổn thất vĩnh viễn vì không thể bán được.
Thặng dư kinh tế
Có hai loại thặng dư kinh tế thường gặp đó là: thặng dư tiêu dùng (Consumer surplus) và thặng dư sản xuất (Producer surplus).
Thặng dư tiêu dùng
Thặng dư tiêu dùng xảy ra khi giá của sản phẩm hoặc dịch vụ thấp hơn giá cao nhất mà người tiêu dùng sẵn sàng trả. Ví dụ trong cuộc đấu giá bức tranh, trong đó người mua giữ trong đầu mình một giới hạn về giá mà họ sẽ không trả vượt quá. Thặng dư tiêu dùng xảy ra nếu người mua này mua bức tranh với giá thấp hơn giới hạn định trước của mình.
Trong một ví dụ khác, giả sử giá mỗi thùng dầu giảm, khiến giá xăng giảm xuống dưới mức giá mà một tài xế đã quen đổ xăng. Trong trường hợp này, lợi nhuận của người tiêu dùng có được chính là thặng dư tiêu dùng.
Thặng dư sản xuất
Thặng dư sản xuất xảy ra khi hàng hóa được bán với giá cao hơn giá thấp nhất mà nhà sản xuất sẵn sàng bán. Trong bối cảnh đấu giá tương tự, nếu một nhà đấu giá đặt giá mở cửa ở mức giá thấp nhất, họ sẽ thoải mái bán một bức tranh, thặng dư nhà sản xuất xảy ra nếu người mua tạo ra một cuộc chiến đấu thầu, khiến mặt hàng được bán với giá cao hơn, vượt xa giá mở cửa tối thiểu.
Theo qui luật, thặng dư tiêu dùng và thặng dư sản xuất là loại trừ lẫn nhau, trong đó cái mang lại lợi ích cho cái này thì mang lại thiệt hại cho cái kia.
Lí do khiến Thặng dư xảy ra
Thặng dư xảy ra khi giữa cung và cầu cho một sản phẩm mất kết nối với nhau, hoặc khi một số người sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho một sản phẩm hơn những người khác.
Theo giả thuyết, nếu có một mức giá định sẵn cho một con búp bê nổi tiếng nào đó, rằng mọi người đều nhất trí và sẵn sàng trả tiền, thì sẽ không xảy ra thặng dư hay thiếu hụt. Nhưng điều này hiếm khi xảy ra trong thực tế, bởi vì nhiều người và doanh nghiệp có ngưỡng giá khác nhau, cả khi mua và bán.
Những nhà cung cấp liên tục cạnh tranh nhau để cho ra càng nhiều sản phẩm càng tốt, với giá tốt nhất. Nếu nhu cầu về sản phẩm tăng đột biến, nhà cung cấp đưa ra mức giá thấp nhất có thể hết nguồn cung, điều này có xu hướng dẫn đến tăng giá chung trên thị trường, gây ra thặng dư sản xuất. Điều ngược lại xảy ra là nếu giá giảm, và cung cao, nhưng lại không đủ cầu, thì điều này dẫn đến thặng dư tiêu dùng.
Thặng dư thường xảy ra khi chi phí của một sản phẩm ban đầu được đặt quá cao và không ai sẵn sàng mua mức giá đó. Trong những trường hợp như vậy, các công ty thường bán sản phẩm với chi phí thấp hơn so với dự kiến ban đầu, để chuyển sang dự trữ trong kho.
Kết quả của Thặng dư
Thặng dư gây ra sự mất cân bằng thị trường trong cung và cầu của sản phẩm. Sự mất cân bằng này có nghĩa là sản phẩm không thể phân phối trong thị trường một cách hiệu quả. Tuy nhiên, chu kì thặng dư và thiếu hụt có cách tự mình cân bằng.
- Đôi khi, để khắc phục sự mất cân bằng này, chính phủ sẽ tham gia vào và áp dụng một mức giá sàn (Price floor) – đưa ra một mức giá tối thiểu mà hàng hóa phải được bán. Mức giá áp dụng sẽ cao hơn so với người tiêu dùng dự định trả, do đó mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp.
- Đôi lúc, sự can thiệp của chính phủ là không cần thiết, vì sự mất cân bằng trong thặng dư có xu hướng tự điều chỉnh.
- Khi nhà sản xuất có nguồn cung dư thừa, họ phải bán sản phẩm với giá thấp hơn. Do đó, nhiều người tiêu dùng sẽ mua sản phẩm vì giá sản phẩm rẻ hơn. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu nguồn cung nếu nhà sản xuất không thể đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
- Sự thiếu hụt nguồn cung khiến giá tăng trở lại, do đó khiến người tiêu dùng quay lưng lại vì sản phẩm với giá cao, chu kì cứ thế tiếp tục.
Những kiến thức cơ bản về Thặng dư ở trên phần nào đã giúp bạn có góc nhìn chính xác hơn khái niệm này trong nền kinh tế. Chúc Nhà đầu tư thành công trên thị trường Chứng khoán.
