Kể từ năm 2017, thị trường chứng khoán phái sinh đã đi vào hoạt động tại Việt Nam với sản phẩm đầu tiên là Hợp đồng tương lai (HĐTL) trên chỉ số VN30. Việc cho phép sử dụng đòn bảy cao và mở “vị thế bán khống” kết hợp với chi phí giao dịch thấp của thị trường HĐTL sẽ mở ra một chiến lược giao dịch mới hoàn toàn đối với nhà đầu tư tại Việt Nam: Chiến lược giao dịch trong ngày.
Giao dịch trong ngày là gì?
Giao dịch trong ngày được hiểu theo nghĩa hẹp là nhà đầu tư mua và bán trong ngày; vào cuối ngày, nhà đầu tư đóng tất cả các vị thể đưa vị thế nắm giữ của mình về 0, qua đó không chịu các biến động giá qua đêm. Ở một nghĩa rộng hơn, giao dịch trên có thể tính cho các vị thế nắm giữ qua đêm tới 1 vài ngày.
Vì sao HĐTL cho phép giao dịch trong ngày?
HĐTL là thị trường chính thức duy nhất hiện nay cho phép nhà đầu tư có thể tham gia giao dịch trong ngày hiệu quả. Điều này xét trên 3 yếu tố: chi phí, đòn bảy và “bán khống”.
Lý do Thứ nhất
Việc giao dịch trong ngày trên thị trường cơ sở là không hiệu quả do mức phí của thị trường cơ sở hiện khá cao. Nhà đầu tư muốn mua và bán trung bình sẽ mất 0,25% phí giao dịch cho chiều mua, 0,25% phí giao dịch cho chiều bán và 0,1% thuế, tổng cộng mất khoảng 0,6% cho thuế và phí. Trong khi đó, theo thống kê của chúng tôi, mức biến động trung bình của VNindex đang có xu hướng giảm dần từ khoảng 1,3%/phiên trong giai đoạn từ 2009 đến 2016 xuống mức chỉ xấp xỉ 1%/phiên trong năm 2017. Như vậy, phí và thuế có thế chiếm tới 60% mức sinh lời trung bình của một nhà đầu tư ngay cả khi họ dự đoán chính xác 100% xu thế thị trường trong phiên. Nếu tính theo năm, nhà đầu tư thực hiện 250 ngày giao dịch sẽ phải trả khoản thuế và phí lũy kế khổng lồ lên tới 150%.
Trong khi đó, phí và thuế giao dịch của HĐTL là rất thấp. Theo kinh nghiệm quốc tế, ở các thị trường phát triển, nhiều sàn chứng khoán có mức phí giao dịch rất thấp, chẳng hạn, phí giao dịch một chiều cho việc tham gia mua bán HĐTL dựa trên chỉ số Eurostox50 chỉ là 0,3 Euro, của HĐTL dựa trên chỉ số DAX là 0,5 EURO, giao dịch HĐTL chỉ số của Mỹ trên sàn giao dịch tập trung là 0,9 USD. Quy đổi ra VND, các mức phí trên chỉ từ khoảng 7.000 đồng đến 20.000 đồng. Các sàn giao dịch ở châu Á có mức phí cao hơn nhưng vẫn rất thấp so với thị trường cơ sở.
Tại Việt Nam, trong thời gian đầu, VSD nhiều khả năng sẽ miễn phí giao dịch, tạo điều kiện cho các Công ty Chứng khoán áp một mức phí thấp cho Khách hàng. Đồng thời, UBCK cũng đang trình Bộ Tài Chính xem xét khả năng miễn thuế cho các giao dịch phái sinh để tạo điều kiện cho sự phát triển của thị trường.
Bảng so sánh Hợp đồng tương lai và Thị trường Cơ sở
| Hợp đồng tương lai | Thị trường cơ sở |
| Đòn bảy cao hơn từ 5 - 10 lần | Đòn bảy thấp hơn: 2 lần |
| Đòn bảy trên VN30: Giảm rủi ro đối với từng cổ phiếu riêng lẻ; đoán đúng xu thế thị trường chắc chắn có lãi. | Đòn bảy trên cổ phiếu riêng lẻ: Đoán đúng xu thế thị trường chưa chắc có lãi. |
| Lãi suất vay thấp = lãi suất phi rủi ro – tỷ suất cổ tức (khoảng 4-5%/năm) (với bên mua HĐTL, tính vào giá mua HĐTL cao hơn giá giao dịch của chỉ số cơ sở theo công thức về định giá chúng tôi đã trình bày tại bài 2) |
Lãi suất vay cao: 13% -14% |
| Cơ chế giảm thiểu rủi ro nhờ bán khống và giao dịch trong ngày, đòn bảy cả chiều thị trường lên và chiều xuống | Phải duy trì khoản vay đến tối thiểu T+3, chỉ đòn bảy khi thị trường lên |
| Thông tin minh bạch hơn, thông tin thị trường phản ánh các biến kinh tế vĩ mô, thanh khoản, tâm lý thị trường chung và sẽ khó để một số cá nhân, tổ chức có thể tác động mạnh tới diễn biến giao dịch |
Thông tin bất cân xứng, các thông tin trên thị trường về các mã cổ phiếu chỉ phản ánh các thông tin công khai và chưa phản ánh các thông tin nội bộ |
| Chi phí giao dịch thấp | Chi phí giao dịch cao hơn nhiều lần so với giao dịch trên thị trường phái sinh |
Lý do thứ hai
Mức độ đòn bảy cho phép nhà đầu tư có thể kiếm lời đủ lớn từ giao dịch trong phiên. So với mức đòn bảy chỉ 1 lần tại thị trường giao dịch cổ phiếu, giao dịch phái sinh cho phép đòn bảy tối đa lên tới 10 lần. Trong ví dụ dưới đây của chúng tôi, với việc sử dụng đòn bảy cao và dự đoán xu hướng chính xác, nhà đầu tư có thể kiếm lời lên tới 10% trong một ngày mà VN30 có xu hướng dao động tương đối rõ ràng (chúng tôi sử dụng đồ thị về VN30 với mục đích minh họa.
Thực tế giao dịch HĐTL sẽ có khớp giá, khối lượng và đồ thị riêng; diễn biến trong ngày của HĐTL có độ sai khác nhất định so với đồ thị chỉ số VN30 tùy theo cung cầu thị trường).
Cụ thể, đầu ngày 24/5/2017, nhà đầu tư A dự đoán thị trường sẽ đi lên và mua HĐTL tương ứng với chỉ số VN30 tại mức 711,35; đến cuối ngày, nhà đầu tư đóng vị thế HĐTL ở mức tương ứng với chỉ số VN30 là 718,35 điểm. Giả sử biến động của giao dịch HĐTL theo sát diễn biến của VN30, nhà đầu tư thu được 7 điểm, tương đương với mức sinh lời 10%/ngày cho danh mục đòn bảy 10 lần (chưa tính thuế và phí).
Trong trường hợp ngược lại, nhà đầu tư B dự đoán sai xu thế thị trường và mở vị thế Bán HĐTL ở mức giá 711,35 nói trên (cho nhà đầu tư A) và sử dụng mức đòn bảy 10 lần, đến cuối ngày khi đóng vị thế ở cùng mức giá là 718,35, nhà đầu tư B sẽ thua lỗ tương đương 10% tài khoản. Ví dụ trên cho thấy tính chất “zero sum game” của giao dịch HĐTL, lợi nhuận của một nhà đầu tư sẽ là thua lỗ của một (hoặc nhiều) nhà đầu tư khác.
Lý do Thứ ba
Giao dịch hợp đồng tương lai cho phép mở vị thế “bán khống”, bán khi mà không nắm giữ tài sản. Nhà đầu tư giao dịch hợp đồng tương lai có thể mở vị thế bán HĐTL trước mà không cần nắm giữ vị thế mua. Điều này cho phép nhà đầu tư: 1) có thể liên tục giao dịch hai chiều miễn là đảm bảo mức ký quỹ, và 2) có thể thu lợi từ vị thế bán khi thị trường xuống.
Nhìn lại lịch sử giao dịch của VNindex, trong nhiều giai đoạn như năm 2008, năm 2010 đến 2012, thị trường nằm trong xu thế đi xuống và phần lớn nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán không thể kiếm lời do phần lớn cổ phiếu đi xuống. Với công cụ bán khống thông qua hợp đồng tương lai, ngay cả khi thị trường đi xuống, nhà đầu tư cũng có thể kiếm lời từ thị trường phái sinh.
Lợi ích và rủi ro của giao dịch trong ngày
Lợi ích
Nhà đầu tư khi giao dịch ngắn hạn kiếm lời dựa trên những biến động nhỏ của thị trường, và khuyếch đại lợi nhuận thông qua sử dụng đòn bảy ở mức cao. Như ví dụ trên của chúng tôi, nếu dự đoán đúng và sử dụng đòn bảy ở mức cao, mức sinh lời của giao dịch trong ngày là không hề thấp. Nhà đầu tư khi giao dịch trong ngày do đó có thể sử dụng các chiến lược kiếm lời ngay cả khi thị trường không có xu hướng. Điều họ nhắm đến là một mức sinh lời ổn định theo ngày dựa trên các phương pháp giao dịch sử dụng phân tích thống kê, phân tích kỹ thuật ngắn hạn, tâm lý thị trường và dựa trên thông tin ngắn hạn.
Việc sử dụng giao dịch trong ngày đảm bảo kỷ luật giao dịch tốt hơn. Thứ nhất, giao dịch trong ngày cho phép sử dụng đòn bảy cao trong khi có ít rủi ro sẽ chạm ngưỡng ký quỹ duy trì. Theo thống kê của chúng tôi từ năm 2009, chỉ có khoảng hơn 16% số phiên giao dịch của index tăng/giảm hơn 2% trong một phiên và 3,2% số phiên giao dịch có biến động trong ngày từ 3% trở lên. Do đó, khi giao dịch trong ngày, ngay cả khi sử dụng đòn bảy tối đa 10 lần, trong đa số các trường hợp, nhà đầu tư dù có thua lỗ cũng sẽ không bị chạm ngưỡng kỹ quỹ duy trì trên. Thứ hai, nhà đầu tư giao dịch trong ngày sẽ đóng trạng thái trong ngày, không giữ qua đêm, điều này khiến cho việc cắt lỗ (nếu có) là bắt buộc vào cuối ngày giao dịch và bảo toàn được vốn cho nhà đầu tư.
Rủi ro
Với mức độ đòn bảy cao, các khoản giao dịch trong ngày có thể nhanh chóng chuyển từ trạng thái lãi sang lỗ và ngược lại. Việc giao dịch trong ngày đòi hỏi nhà đầu tư sự tập trung và chuẩn bị về tâm lý rất vững vàng. Thị trường HĐTL tập trung rất nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp, thậm chí các giao dịch bằng máy tự động dựa trên các mô hình thuật toán có thể chiếm tới 70% giao dịch tại các thị trường phát triển. Trong khi đó, giao dịch phái sinh mà không vì mục đích phòng ngừa rủi ro là một zero sum game, mức lời của nhà đầu tư này là khoản lỗ của một (nhiều) nhà đầu tư khác.
Thành công khi giao dịch trong ngày Thống kê về giao dịch trong ngày của Hiệp hội quản lý chứng khoán Bắc Mỹ (hình dưới) cho thấy chỉ có 11,5% số người giao dịch thành công. Một số thống kê ở thị trường châu Á của chúng tôi cho thấy tỷ lệ thành công của những người giao dịch trong ngày cũng chỉ dao động ở mức 10% - 20%.
Điều này cho thấy giao dịch trong ngày hoàn toàn không dễ dàng. Nhưng những lợi thế của giao dịch trong ngày khiến cho vẫn luôn luôn có một lớp đông đảo nhà đầu tư tham gia vào mảng thị trường này và phần lớn lợi nhuận sẽ tập trung vào những nhà đầu tư có cách thức giao dịch phù hợp với sản phẩm này.
Với những nhà đầu tư mong muốn trở thành người giao dịch trọng ngày, để thành công khi giao dịch trong ngày, nhà đầu tư trước hết cần chuẩn bị tâm lý để làm quen với việc sử dụng đòn bảy với tỷ lệ cao. Với đòn bảy đến 10 lần, điều này cũng giống như việc chuyển từ lái xe ở tốc độ bình thường sang tốc độ của một chiếc F-1. Thứ hai, nhà đầu tư nên chuẩn bị những mô hình (set-ups) về kỹ thuật, điểm mua và điểm bán; thứ ba, nhà đầu tư cần nắm được bản chất của thị trường, cụ thể là các mã cấu tạo nên rổ chỉ số VN30 và những ảnh hưởng trong ngắn hạn của các mã trên đối với diễn biến của rổ chỉ số. Và trên tất cả, nhà đầu tư nên tham gia thị trường với một sự tôn trọng cao nhất.
Đối với những nhà đầu tư tham gia thị trường HĐTL với mục đích phòng ngừa rủi ro, trong phần tiếp theo, chúng tôi sẽ tiếp tục giới thiệu tới quý khách hàng những chiến lược kết hợp giữa thị trường cơ sở và HĐTL để đạt được mục tiêu này.
